«فجرجهانی»سفره‌ای برای درآمدبرگزارکنندگان است؟

به گزارش باکس افیس ایران: محمدمهدی عسگرپور در گفتگو با برنامه زنده «شهرفرنگ» ضمن پاسخ به اهم ابهامات و انتقادات درباره این رویداد، تأکید کرد ما جشنواره‌ زده نیستیم.

محمدمهدی عسگرپور دبیر سی و هشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر با حضور در برنامه زنده تلویزیونی «شهر فرنگ» از شبکه خبر در پاسخ به انتقادات مطرح شده نسبت به چرایی اصرار بر برگزاری این رویداد در شرایط کرونایی توضیح داد: من فکر می‌کنم نه در مورد جشنواره جهانی فیلم فجر که در مورد برنامه‌های دیگری هم، این نظرهای انتقادی وجود دارد. برخی فعالان سینما، نگران هستند و دغدغه‌های خاصی عمدتاً در حوزه معیشتی دیگر همکاران خود دارند و فکر می‌کنند می‌شود با حذف این جشنواره‌ها همه چیز را درست کرد.

وی بیان کرد: بسیاری از همکاران هم این نظر را ندارند. واقعیت این است که ما در مورد اکوسیستمی صحبت می‌کنیم که بخشی از آن یک رویداد ملی است و بخشی دیگر جهانی. تقریباً در هر جای دنیا کشورهایی که در جشنواره‌ها حضور دارند و سهمی از بازار فیلم هم دارند، حداقل یک جشنواره جهانی دارند. ما جزو کشورهایی هستیم که تعداد تولیدات‌مان قابل توجه است و سال‌هایی جزو ۷ کشور اول دنیا بودیم. این بخشی از همان اکوسیستمی است که عدد ممکن است اختلاف نظر درباره آن وجود داشته باشد.

وقتی «فستیوال» را «جشنواره» ترجمه می‌کنیم!

عسگرپور در ادامه گفت: فستیوال در کشور ما «جشنواره» ترجمه شده، جشن هم در افکار ما غالباً معادل دورهمی است، اما فستیوال در بقیه جاهای دنیا لزوماً به این معنی نیست. ما فستیوال‌هایی مربوط به آثار وحشت و یا فیلم‌های تلخ اجتماعی داریم که اصلاً شبیه به جشن نیستند. عنوان جشنواره از نظر روحی و روانی، بر نگاه ما تاثیر گذاشته و برخی هم با همین واژه بازی می‌کنند. با کلمه‌های جشن‌پاره، مهمانی، دورهمی می‌خواهند به این رویدادها انتقاد کنند.

دبیر سی‌وهشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر در پاسخ به این سوال که خروجی این رویداد در ۵ دوره اخیر برگزاری مستقلش چه بوده است، گفت: راجع به خروجی یک جریان فرهنگی، بعضی از افراد ممکن است، ساده‌سازی کنند. متاسفانه بعضی از اظهارنظرها اینگونه است که گویا ما داریم راجع به یک سوپرمارکت صحبت می‌کنیم که باید انتهای هر شب ریز خرید و فروش آن مشخص باشد! ولی «بازار فیلم» این کارکرد را ندارد و شما ممکن است مذاکراتی کنید که سه سال دیگر جواب بدهد.

وی ادامه داد: اساساً جشنواره‌هایی مثل برلین و کن که اینجا خیلی راجع به آن‌ها صحبت می‌شود و بالای ده هزار مهمان دارند، اقتصادشان متفاوت است و اگر جشنواره جهانی فجر با آنها مقایسه شود، ممکن است بگویند دستاوردهایش کم است چون در آنجا رقم‌های بیشتری جابه‌جا می‌شود. من فیلمساز هستم و خودم دیده‌ام که فیلمم در جشنواره فجر دیده شده، بعد به چند جشنواره جهانی رفته و در نهایت هم به فروش رسیده، ممکن است خیلی از دوستان چنین چیزهایی را نگویند. من خیلی از فیلمسازان را می‌شناسیم که شروع فیلمسازی جهانی‌شان از همین فجر بود.

فجر جهانی؛ سفره‌ای برای درآمد برگزارکنندگان!؟

عسگرپور در پاسخ به این کنایه برخی سینماگران که می‌گویند جشنواره جهانی فجر سفره‌ای است که پهن شده برای درآمد مالی عده‌ای خاص، توضیح داد: دوستان فراموش می‌کنند که کل رقمی که در سینمای ایران هست، آنقدر ناچیز است که این کنایه‌ها درباره آن خنده‌دار است. من باید بگویم بودجه این جشنواره، به اندازه نصف یک فیلم سینمایی است. کما اینکه در وزارت ارشاد یک جریان شفاف‌سازی درباره بودجه به وجود آمده است و جزییات این ارقام هم اعلام خواهد شد. من اگر همین رویداد را نخواهم برگزار کنم، می‌توانم یک فیلم و یا سریال بسازم که قطعاً از لحاظ فیلمسازی به نفع من است. اما انگیزه‌های مختلفی باعث می‌شود افراد کارهای متفاوتی در زمان‌های مختلف انجام دهند.

عسگرپور درباره طرح این موضوع از سوی برخی که دست‌اندرکاران ثابتی در جشنواره جهانی فجر در دوره‌های اخیر وجود دارد و اینکه گاهی فقط برخی از آن‌ها تعویض می‌شوند هم گفت: من این بحث را در خانه سینما هم زیاد می‌شنیدم. ما هر دفعه به مجمع عمومی برمی‌خوردیم که باید انتخابات شکل می‌گرفت، خیلی از دوستان اعلام می‌کردند که نمی‌خواهند حضور داشته باشند، ولی به صورت عملگرایانه اکثر دوستان می‌دانستند که نام‌های بزرگی بودند که اصلاً نمی‌خواستنند وارد عرصه مدیریتی شوند.

ثبات مدیران امتیاز یک جشنواره است

وی ادامه داد: جشنواره‌های مختلفی در دنیا خیلی تعدد مدیر نداشته‌اند. جشنواره برلین شاید ۶ مدیر داشته است، یا در جشنواره کن شخصی بود که من از نوجوانی اسمش را می‌شنیدم تا همین چند سال قبل. پس این می‌تواند یک حسن جشنواره جهانی فیلم فجر باشد. خیلی اوقات تداوم حضور آدم‌ها کمک‌کننده است. شما در نظر بگیرید همکاران ما دو، سه سال یکبار در همه جا تغییر کنند، این اتفاق باعث می‌شود تجربیات منتقل نشود.

عسگرپور مطرح کرد: جشنواره جهانی فیلم فجر حتی قبل از اینکه من دبیرش باشم، این کارکرد را داشته است که نیروهای جوان جذب کند و من با تعدادی از جوانان مواجه هستم که وارد پیکره جشنواره شده‌اند. روزی که وارد شدند اطلاعاتشان کم بود ولی امروز به قدری پخته شده‌اند که به جشنواره‌های دیگر هم کمک می‌کنند. ما با ورود نسلی جدید مواجه هستیم. به ویژه در جشنواره جهانی فجر. اصولاً جشنواره‌هایی که با تغییرات دولتی مواجه بوده‌اند، تغییرات به آن‌ها لطمه زده است. در سال‌های مختلف خیلی جایزه‌ها در جشنواره ملی فجر حذف شد و مجدد برگشت و ما حس کردیم مقررات جشنواره هم با تغییر مدیران می‌تواند تغییر کند. من حس می‌کنم اگر همکارانی علاقه‌مند باشند در این حوزه کار کنند، امکان این کار برایشان وجود دارد. برخی از مدیران، با کمی کسب تجربه از جشنواره جدا شدند و مستقل کار می‌کنند و حالا دیگر حاضر نیستند به این رویداد برگردند.

دبیر جشنواره جهانی فیلم فجر در بحش دیگری از صحبت‌های خود درباره فرآیند حضور مخاطبان در این دوره از جشنواره توضیح داد: طبق روال چند سال گذشته سهمیه‌هایی به چند بخش داده شده، یک بخش باشگاه مخاطبان جشنواره است که بیش از ۱۰ هزار عضو دارد و عمدتاً هم جوان هستند؛ جوانانی که علاقه‌مند دنبال کردن فیلم‌های خارجی و به تعبیری علاقه‌مند جدی سینما هستند.

عسگرپور افزود: این افراد نیمی از سهمیه حضور در جشنواره را دارند. بخش دیگری از سهمیه به صاحبان آثار تعلق می‌گیرد و بخشی هم به مخاطبانی که می‌خواهند بلیت تهیه کنند و بیایند که شرایط آن به زودی اعلام می‌شود. در فرآیند میزبانی این دوره پروتکل‌ها مهم است که ما باید بررسی کنیم چه میزان از سالن‌ها را در اختیار مخاطبان می‌توانیم قرار دهیم. امسال سالن روباز هم داریم، این سالن‌ها در جشنواره‌های جهانی شناخته شده و جشنواره‌هایی که در آینده می‌خواهند به شکل فیزیکی برگزار شوند باید وجود داشته باشند. سینما «کانون» یک سالن روباز دارد و پردیس «چارسو» هم که میزبان جشنواره است با یک سالن روباز میزبان مخاطبان خواهد بود.

عسگرپور درباره بخش‌های مختلف جشنواره سی‌وهشتم توضیح داد: بخش‌هایی را که متکی به حضور فیزیکی است، مثل بزرگداشت‌ها یا بخش دارالفنون که آموزشی بود، حذف کردیم. از پلتفرم «سیناندو» برای بخش بازار استفاده می‌کنیم که همان پلتفرمی است که بازار جشنواره کن از آن استفاده کرد. در این پلتفرم شصت پکیج خواهیم داشت به همراه چهارصد مخاطب که فقط فیلم‌های ایرانی در آن به نمایش گذاشته می‌شود. نماینده فستیوال‌ها، تهیه‌کنندگان، مخاطبان و خریداران فیلم‌های ایرانی می‌توانند در این بخش حضور داشته باشند. آن‌ها می‌توانند همه فیلم‌ها را ببینند. منتها این یک برنامه فشرده است و ما یک گزینه را هم درخواست کردیم اضافه کنند که با استفاده از آن هرکس می‌خواهد فیلم ببیند باید به صاحب فیلم درخواست بدهد و اجازه‌اش را بگیرد. صاحب فیلم هم می‌داند چه کسانی اثرش را دیده است.

تخفیف ۹۰ درصدی برای استفاده از «سیناندو»

وی افزود: ما این پلتفرم را به مدت یک ماه اجاره کرده‌ایم. برای چنین رویدادی با چنین ابعادی، رقم پیشنهادی سیناندو بیست هزار یورو بود. مثل بسیاری از موارد دیگر که چانه می‌زنیم یا موارد دیگری که باید توضیح داده شود، ما تخفیف حدود نود درصدی گرفتیم و قرارداد الان رقمی نزدیک به دوهزار و پانصد یورو است. ما چت روم مجزایی هم برای مذاکرات طرف‌های ایرانی و خارجی ایجاد کرده‌ایم.

عسگرپور در پاسخ به منتقدانی که اعتبار فیلم‌های انتخابی برای نمایش در جشنواره جهانی فیلم فجر را نسبت به رویدادهای معتبر بین‌المللی زیر سوال می‌برند، گفت: من این نظرات را در حد کلی‌گویی‌ها می‌پذیرم، اما همواره خیلی مایلم که دوستان راجع به مصادیق صحبت کنند. من به‌عنوان مخاطب می‌گویم، کسانی که در جشنواره‌های مطرح مثل برلین بودند و آثار بخش مسابقه را نیز دیده‌اند، فیلم‌های بخش مسابقه ما را هم بینند، آنگاه می‌توانند مقایسه کنند. همکاران ما در بخش جهانی باید تمام این فیلم‌ها را رصد کنند. برخی از فیلم‌هایی که در طول سال‌های گذشته امکان نمایش در جشنواره جهانی داشتند، اولین حضورشان اینجا بود و از اینجا توانستند در جشنواره‌های دیگری هم شرکت کنند. این جشنواره سکوی پرتاب آن‌ها بود و توانستد در جشنواره‌های معتبری حضور پیدا کنند. من در دوره‌های قبل نبودم، ولی در جشنواره‌های بین‌المللی می‌دیدم آثاری را که در رزومه خود حضور و جایزه گرفتن در جشنواره جهانی فجر را عنوان کرده بودند.

وی افزود: من تعداد زیادی از جشنواره‌ها بوده‌ام، به عنوان نایب رئیس فیاپف عرض می‌کنم، جشنواره جهانی فجر در این فدراسیون به‌عنوان یک جشنواره درجه یک شناخته می‌شود. ما گاهی اوقات دوست داریم خودمان را کم مقدار بدانیم و متاسفانه این جزو فرهنگ‌مان شده است.

دبیر جشنواره جهانی فیلم فجر گفت: در جشنواره امسال نزدیک به سی و پنج کشور در بخش‌های مختلف حضور دارند. دانمارک، انگلیس، فرانسه، هلند و … کشورهای گمنامی نیستند. اگر جشنواره فجر این کارکرد را پیدا کرده است که مامنی برای کشورهای دور و اطراف باشد که امکان دسترسی به جشنواره‌های بزرگ‌تر را ندارند، این می‌تواند یک موفقیت باشد. کما اینکه در جشنواره جهانی سال‌های قبل، بسیاری از آثار کشورهای همسایه در اینجا به فروش رفت. چون امکان دسترسی به برلین و جاهای دیگر را نداشتند. در بخش رقابتی امسال هم ما از کشورهایی که فیلمسازان بزرگ دارند، آثاری داریم.

عسگرپور درباره تقویت بخش بازار و حذف بخش‌های رقابتی هم اظهار کرد: بخش رقابتی شور و هیجان به وجود می‌آورد و جشنواره‌هایی که رقابتی نیستند این ویژگی را ندارند. در کل من با این مشکلی ندارم، ولی یک نگاه بلندنظرانه نیاز دارد. ما به بازاری نیاز داریم که پنج تا ده هزار نفر در آن رفت و آمد داشته باشند. ما چنین ابعادی نداریم، نه اینکه نتوانیم، ما پتانسیلی داریم برای برگزاری جشنواره‌ای با تعداد افراد زیاد. کما اینکه ما می‌توانیم به نوع حضور خارجی‌ها در کشورمان، پروازها، ترانزیت و … توجه داشته باشیم. منتها این موضوع در شرایطی رخ می‌دهد که امکاناتش فراهم باشد. من حس می‌کنم پتانسیل چنین بازاری را داریم.

بازار فجر را می‌توان با بازار کن و برلین مقایسه کرد؟

وی درباره فرآیند انتخاب فیلم‌ها در بازار فیلم جشنواره جهانی فجر گفت: دوستانی که فکر می‌کنند بازار جشنواره فجر موفق نبوده، بازار این جشنواره را با بازار برلین و کن مقایسه کنند. این بازارها در فضاهای بزرگی با غرفه‌های زیاد برگزار می‌شوند. در آنجا گردش اقتصادی سینما در بازارهاست، در آنجا باید سالن‌های زیادی برای نمایش فیلم باشد. در آن بازارها چند هزار فیلم وجود دارد. باتوجه به اینکه ما مثلاً چهارصد مهمان خارجی داریم، نمی‌توانیم در بازار جشنواره جهانی فجر، چند برابر فیلم پخش کنیم. ما باید برای پخش این تعداد آثار جا پیدا کنیم، سالن پیدا کنیم. مثلاً فرض کنید جشنواره فجر باید یک بودجه‌ای داشته باشد. بودجه جشنواره ملی یا جهانی ما به همان اندازه نیم فیلم است. هر سال که در فیاپف صحبت می‌شود که میانگین هزینه‌های تولید فیلم در کشور شما چقدر است، من نمی‌دانم چطور حساب کنم. اعدادی که می‌گویم را قبول نمی‌کردند و فکر می‌کردند من صفرها را جا می‌اندازم! ابعداد این جشنواره‌ها بسیار بزرگ است و حتی کوچک‌ترین جشنواره‌های جهانی بودجه چند برابری نسبت به جشنواره‌های ما دارند.

عسگرپور درباره انتخاب فیلم‌های ایرانی حاضر در جشنواره جهانی فجر گفت: متاسفانه این مشکل وجود دارد که بخشی از آن به نگرش ما نسبت به جشنواره‌ها برمی‌گردد. در بسیاری از جشنواره‌های دنیا، وقتی پیکره بخش مسابقه را می‌بینید، متوجه می‌شوید که خیلی ربطی به بازار ندارند و حضور در جشنواره‌ها می‌تواند برای‌شان امتیاز محسوب شود. در مورد فیلم‌های ایرانی هم همین‌گونه است، فیلم‌های ایرانی که به شکل طبیعی ساخته می‌شوند.

وی ادامه داد: جشنواره جهانی باید از سبد فیلم‌های ایرانی برداشت کند. درباره جشنواره ملی هم این سوال وجود دارد که آیا ترکیب فیلم‌ها، ویترین تمام سینمای ایران است؟ پس همیشه این سوال هست، درحالی که اصلاً مهم نیست. شما فرض کنید جشنواره‌ای وجود ندارد، این فیلم‌ها ساخته شدند و باید دیده شوند. یکی از نکات ما این است که فیلم‌های جدیدتر در بخش رقابتی بیایند، نه فقط فیلم‌هایی که در جشنواره ملی بوده‌اند. اولویت‌های دیگر ما این است که نیروها و چهره‌های جدیدتری از سینمای ایران معرفی کنیم تا این افراد هم بتوانند رقابت کنند.

عسگرپور تأکید کرد: خیلی از آثار برای جشنواره ملی ما خوب هستند، اما ممکن است مناسب جشنواره جهانی نباشد. مثلاً ما آثاری را در حوزه دفاع مقدس به مهمان‌های خارجی نشان می‌دادیم، آن‌ها می‌گفتند ما تا انتها نفهمیدیم چه اتفاقی افتاد! گاهی این مشکلات وجود دارد. ما باید آثاری را انتخاب کنیم که قابلیت فهمیده شدن توسط مخاطب خارجی را داشته باشد. ما باید از سبد ساخته‌های موجود استفاده کنیم.

ترکیب خوب فیلم‌های ایرانی جشنواره سی‌وهشتم

دبیر سی‌وهشتمین جشنواره جهانی فجر تأکید کرد: از ترکیب آثار ایرانی جشنواره امسال راضی هستم و به نسبت سال‌های قبل آثار بدی نیستند. در بین این آثار انواع و اقسام اقلیم‌های ما دیده می‌شود و صرفاً کلانشهری‌ها نیستند. اما متاسفانه یک طعم تلخ اساساً در فیلم‌های ایرانی وجود دارد و غالب آثار را در برمی‌گیرد. فیلم‌های طنز هم اکثراً کارکرد داخلی دارند و برای مخاطبان جشنواره جهانی گزینه‌های مناسبی نیستند.

عسگرپور درباره بحث ادغام مجدد بخش ملی و جهانی جشنواره فجر هم گفت: درباره تلویزیون هم برخی می‌گفتند اگر همه این هشبکه‌ها را جمع و تبدیل به سه شبکه کنید بهتر است و برنامه‌سازی با کیفیت‌تر می‌شود. درباره ادغام بخش ملی و جهانی فجر هم، همین است. نباید فراموش کنیم چرا این دو بخش جدا شدند، جشنواره ملی منازعات و مختصات خاص خودش را دارد. جشنواره جهانی مخاطب خاص خودش را دارد و منازعاتی هم ندارد، مثلاً کسی دعوا نمی‌کند که چرا سیمرغ ما را ندادید و آن دوستانی که می‌گویند ادغام شود از دو جهت می‌گویند، یکی از نظر صرفه‌جویی که باید بررسی شود آیا اینگونه هست یا نه، یکی دیگر اینکه مهمان‌های خارجی می‌آمدند و در یک دوره، همه مدل فیلم‌های ایرانی را می‌دیدند. ما می‌گفتیم در مجالی که جشنواره ملی ما برگزار شده، چند مهمان خارجی هم بیایند و فیلم‌های ما را ببیند.

وی ادامه داد: به همین خاطر بخش بین‌المللی در حاشیه قرار می‌گرفت. به نظر من ادغام این دو جشنواره مصیبت‌های خاص خودش را خواهد داشت. الان به دلیل شرایطی که پیش آمده معتقدم جدایی این جشنواره‌ها بهتر است.

ما شفاف‌سازی می‌کنیم، دیگران هم بکنند

دبیر جشنواره جهانی فیلم فجر درباره انتشار ریزهزینه‌های این رویداد پس از برگزاری هم گفت: من بخواهم یا نخواهم ریزخرج‌های جشنواره منتشر می‌شود و بنیاد فارابی این کار را هر سال می‌کند. البته من معتقدم اگر قرار است این کار را بکنیم، نباید فقط صرف جشنواره جهانی و ملی باشد، بلکه همه باید بگویند. من به خبرگزاری‌های مختلف که این سوال را می‌پرسند می‌گویم شما هم ریزهزینه‌های خود را بگویید. ما ریزخرج‌ها را می‌گوییم، شما هم بگویید.

وی ادامه داد: این بحث شفافیت و اتاق شیشه‌ای از لحاظ فیلم‌نامه‌نویسی تا حدودی طنز شده است. نمی‌شود برای یک جای کوچک درخواست اتاق شیشه‌ای داد و جاهای دیگر را رها کرد.

عسگرپور در پایان تأکید کرد: ما جشنواره زده نیستیم، یک کشور صاحب سبک سینماییم. خیلی از کشورهایی که از ما کمتر تولیدات دارند جشنواره‌های جهانی برگزار می‌کنند. جشنواره‌ها اساساً محل عرضه هستند نه مهمانی. یکی از محل‌های عرضه، جشنواره جهانی فجر است، خصوصاً اگر این جشنواره بتواند این آثار را به خریداران خارجی برساند. ما با دست خودمان می‌خواهیم این امکان عرضه را از خودمان بگیریم!