متولدین ۲۲ ژوئن سینما ، تئاتر و موسیقی؛ بیلی وایلدر

زندگی‌نامه

بیلی وایلدر متولد ۲۲ ژوئن ۱۹۰۶ در لهستان امروزی، بیش از ۵ دهه در عرصه سینما حضوری درخشان داشت و پیش از مرگ در ۲۷ مارس ۲۰۰۲ در ۹۵ سالگی، ساخت ۶۰ فیلم را در کارنامه سینمایی‌اش به ثبت رساند.

وایلدر یکی از درخشان‌ترین چهره‌های فیلم‌سازی هالیوود در عصر طلایی محسوب می‌شود که ۶ بار برندهٔ اسکار و ۱۵ بار نامزد این جایزه بود و از این لحاظ یکی از رکوردداران تاریخ سینماست. وی پس از اخراج از دانشگاه وین اتریش، به روزنامه‌نگاری پرداخت و پس از مهاجرت به برلین، در روزنامه‌های محلی، مطالب ورزشی و جنایی می‌نوشت. توانایی وایلدر در نویسندگی، او را به سمت نگارش فیلم‌نامه سوق داد.

دوره حرفه‌ای

موفقیت عمدهٔ وایلدر پس از حضور او در هالیوود در سال ۱۹۳۳ آغاز شد و اولین اثر مهم او در سال ۱۹۳۹ با فیلم نیمه‌شب رقم خورد که برای اولین بار نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه شد.

پس از آن، موفقیت‌های بعدی وی با فیلم‌نامه آثار پرفروشی چون طلوع را متوقف کن و آتیش‌پاره ادامه یافت و دو بار دیگر نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه شد، اما همچنان در کسب آن ناموفق ماند.

بیلی وایلدر بیش از ۶۰ فیلم ساخته‌است. اما عمده شهرت او بخاطر پنج شاهکارش: غرامت مضاعف، سانست بولوار، بعضی‌ها داغشو دوست دارن، آپارتمان و شاهدی برای تعقیب است.

وایلدر پس از اولین تجربه کارگردانی‌اش با فیلم بزرگ‌تر و کوچک‌تر، شهرت جهانی خود را با ساخت فیلم غرامت مضاعف در سال ۱۹۴۴ رقم زد که نامزد بهترین کارگردانی و بهترین فیلم‌نامه اسکار شد.

دو سال بعد، وایلدر با فیلم تعطیلات ازدست‌رفته توانست سرانجام جایزه اسکار بهترین کارگردانی و بهترین فیلم‌نامه را به‌دست‌آورد.

این کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس سرشناس در سال ۱۹۵۱ با فیلم سانست بلوار، برندهٔ بهترین فیلم‌نامه شد، اما در کسب اسکار بهترین کارگردانی، ناکام ماند.

وایلدر در ادامه با فیلم تک خال در حفره اگرچه به موفقیتی در گیشه نرسید، اما شهرت خود را افزایش داد و بار دیگر نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه شد.

وی در سال ۱۹۵۴ فیلم موفق بازداشتگاه شماره ۱۷ را ساخت که اگرچه اسکار بهترین کارگردانی را برای او به‌همراه نیاورد، اما موجب شد تا ویلیام هولدن، اسکار بهترین بازیگر مرد بگیرد.

یک سال بعد، وایلدر با فیلم سابرینا نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه و کارگردانی شد. اواسط دهه ۵۰ را می‌توان دوران توجه بیلی وایلدر به آثار کمدی توصیف کرد که از جمله آن‌ها می‌توان به خارش هفت ساله (۱۹۵۵)، بعضی‌ها داغشو دوست دارند (۱۹۵۹) و آپارتمان (۱۹۶۰) اشاره کرد.

وی با فیلم آپارتمان سه جایزه اسکار بهترین فیلم‌نامه، بهترین فیلم و بهترین کارگردانی گرفت و با فیلم بعضی‌ها داغشو دوست دارند نامزد اسکار بهترین کارگردانی و بهترین فیلم‌نامه شد.

پس از این سال‌های موفق، حضور وایلدر در عرصه فیلم‌سازی دیگر مانند گذشته نبود، به طوری که فیلم‌های یک، دو، سه (۱۹۶۱)، احمق مرا ببوس (۱۹۶۴)، شیرینی شانس (۱۹۶۶)، زندگی خصوصی شرلوک هولمز (۱۹۷۰) تقریباً آخرین آثار کارنامه سینمایی او بودند.

بیلی وایلدر در سال ۱۹۸۸ جایزه اسکار یادبود ایروینگ جی. تالبرگ گرفت و ستاره وی در کوچه شهرت هالیوود نقش بست. وی در ۵ دهه فعالیت سینمایی ۱۵ بار نامزد جایزه اسکار شد که از این لحاظ یکی از رکوردداران تاریخ سینماست.

از دیگر افتخارات سینمایی بیلی وایلدر می‌توان به جایزه بافتا بهترین فیلم (۱۹۶۰)، جایزه خرس طلایی افتخاری برلین (۱۹۹۳)، جایزه بزرگ جشنواره کن (۱۹۴۶)، جایزه یک عمر دستاورد سینمایی از پارلمان اروپا (۱۹۹۲)، دو جایزه بهترین فیلم از گلدن گلوب (۱۹۴۶–۱۹۵۱) و شیر طلایی افتخاری ونیز (۱۹۷۲) اشاره کرد.

با این که وایلدر همیشه دلیل اصلی روی آوردنش به کارگردانی را «مواظبت کردن از فیلم‌نامه‌هایش» – که معمولاً به دست بقیه کارگردان‌ها خراب می‌شد – عنوان کرده، اما آثار او – از همان فیلم نخستین – چنان محکم و عالی‌اند که این ادعا را فقط باید به حساب تواضع فیلم‌ساز گذاشت.

به شهادت آثارش او هرگز خود را محدود به مصور کردن فیلم‌نامه‌های درخشانش نکرده‌است. البته شکی نیست که این فیلم‌نامه‌های دقیق و پرجزئیات در زمان‌هایی که حوصله‌ای برای کارگردانی وسواسی نمانده بود به کمکش می‌آمدند (مانند آخرین فیلمش بادی بادی).

در میان خیل عظیمی از ستارگان کلاسیک، از باربارا استانویک تا هامفری بوگارت و از گری کوپر تا جیمز کاگنی و ری میلند، وایلدر از جک لمون و والتر ماتائو بیشترین بهره را برده، در حالی که ویلیام هولدن بعضی از بهترین بازی‌هایش را مدیون فیلم‌های وایلدر است.

فیلم‌شناسی

• ۱۹۴۲ – بزرگ‌تر و کوچک‌تر
• ۱۹۴۳ – پنج گور تا قاهره
• ۱۹۴۴ – غرامت مضاعف
• ۱۹۴۵ – تعطیلی ازدست‌رفته
• ۱۹۴۸ – والس امپراطوری
• ۱۹۴۸ – رابطهٔ خارجی
• ۱۹۵۰ – سان‌ست بلوار
• ۱۹۵۱ – تک خال در حفره
• ۱۹۵۳ – بازداشتگاه شماره ۱۷
• ۱۹۵۴ – سابرینا
• ۱۹۵۵ – خارش هفت‌ساله
• ۱۹۵۷ – روح سنت لوئیس
• ۱۹۵۷ – عشق در بعدازظهر
• ۱۹۵۷ – شاهدی برای تعقیب
• ۱۹۵۹ – بعضی‌ها داغشو دوست دارن
• ۱۹۶۰ – آپارتمان
• ۱۹۶۱ – یک، دو، سه
• ۱۹۶۳ – ایرما خوشگله
• ۱۹۶۴ – احمق مرا ببوس
• ۱۹۶۶ – شیرینی شانس
• ۱۹۷۰ – زندگی خصوصی شرلوک هولمز
• ۱۹۷۲ – آوانتی!
• ۱۹۷۳ – صفحهٔ اول
• ۱۹۷۸ – کلاه شاپو
• ۱۹۸۱ – بادی بادی

جوایز مهم

• یک عمر دستاورد هنری – انجمن فیلم مرکز لینکلن – به سال ۱۹۸۲
• یک عمر دستاورد هنری – مدال ملی هنر – به سال ۱۹۹۳
• گلدن گلوب: برنده بهترین کارگردانی – ۱۹۴۵