به گزارش باکس افیس ایران: ابوالحسن صبا (زادهٔ ۱۲۸۱ در تهران – درگذشتهٔ ۲۹ آذر ۱۳۳۶ در تهران)، استاد موسیقی ایرانی ، آهنگ‌ساز و نوازنده ایرانی بود. او از برجسته‌ترین چهره‌های موسیقی معاصر ایران بوده‌است.
آغاز زندگی
ابوالحسن صبا، فرزند ابوالقاسم کمال‌السلطنه در سال ۱۲۸۱ خورشیدی در خانواده‌ای آشنا به موسیقی و اهل ادب متولد شد. پدرش، کمال‌السلطنه، پزشک، ادیب و دوست‌دار موسیقی بود. او سه‌تار می‌نواخت و اولین استاد پسرش بود.
صبا نخستین پویه‌های موسیقی را از پدرش فرا گرفت. او نزد میرزا عبدالله فراهانی، درویش خان و علینقی وزیری تار و سه‌تار، نزد حسین هنگ‌آفرین ویولن، نزد حسین اسماعیل‌زاده کمانچه، نزد علی اکبرخان شاهی سنتور، نزد اکبرخان نی و نزد حاجی خان ضرب را آموخت.
او در جوانی به مدرسه کمال‌الملک رفت و نقاشی فرا گرفت. هم‌چنین، در رشته‌هایی مانند سوهان‌کاری، نجاری، ریخته‌گری، معرق‌کاری و خاتم‌کاری مهارت کسب کرد که بعداً در ساختن آلات موسیقی به کار بست. صبا، آثار نیما و هدایت را می‌خواند و با نیما و شهریار روابط نزدیک داشت.
| زاده | ۱۲۸۱ یا ۱۴ فروردین ۱۲۸۲ ظهیرالاسلام تهران |
|---|---|
| تاریخ مرگ | ۲۹ آذر ۱۳۳۶(سن:۵۵ سال) تهران |
| ساز(ها) | ویولن، سه‌تار، سنتور، تنبک، نی، کمانچه، پیانو، تار |
فعالیت هنری
ابوالحسن صبا در سال ۱۳۰۲ در مدرسهٔ عالی موسیقی که علینقی وزیری بنیان گذاشته بود، مشغول به تحصیل شد. صبا در ۲۲ سالگی دانشجوی ممتاز و تکنواز برنامه‌های مدرسهٔ عالی موسیقی شد و مورد احترام و تشویق استادان و دوستانش قرار گرفت. نخستین اثر ضبط‌شدهٔ صبا قطعهٔ زرد ملیجه با ویولن بود که در میان دو بند سرود ای وطن با صدای روح‌انگیز در سال ۱۳۰۶ در قالب صفحه تولید شد و بسیار مورد توجه قرار گرفت.
در سال ۱۳۰۶، علینقی وزیری ابوالحسن صبا را مأمور کرد تا در رشت مدرسه‌ای مخصوص موسیقی تأسیس کند. او نزدیک ۲ سال در رشت ماند و در آنجا ضمن آموزش موسیقی، به روستاها و کوهپایه‌های شمال رفت و به جمع‌آوری آهنگ‌های محلی پرداخت و ارمغان‌هایی از این سفر به همراه آورد. آهنگ‌های دیلمان، رقص چوبی قاسم‌آبادی، کوهستانی و امیری مازندرانی یادگار این دوره از زندگی اوست.
صبا در نواختن همه سازهای موسیقی ردیف چیرگی پیدا کرد و تمام سازهای ایرانی همچون سنتور، تار، سه‌تار، تنبک، نی، کمانچه، ویولن و نیز پیانو را در حد استادی می‌نواخت ولی ویولن و سه‌تار را به عنوان سازهای تخصصی خود برگزید. سپس در مدرسه عالی موسیقی به شاگردی علینقی وزیری درآمد و تکنواز ارکستر او شد.
در سال ۱۳۱۹ که رادیو تهران تأسیس شد، صبا در رادیو به کار نوازندگی پرداخت ولی همچنان در هنرستان موسیقی مشغول آموزش و پژوهش در زمینهٔ موسیقی بود و در اواخر عمر نیز در منزلش کلاس موسیقی دایر کرده بود و به علاقه‌مندان آموزش می‌داد.
ای صبا با تو چه گفتند که خاموش شدی؟
چه شرابی به تو دادند که مدهوش شدی؟
شهریار در سوگ مرگ ابوالحسن صبا.
ابوالحسن صبا چهل سال فعالیت هنری داشت، علاوه. بر نوازندگی، به آموزش موسیقی و نوشتن کتاب نیز پرداخت. او در تمام جریان‌های موسیقی آن زمان ایران تأثیر مستقیم داشت. وی در تمام رشته‌های موسیقی ایران و حتی سایر هنرها همچون ساختن ساز و نقاشی و ادبیات مهارت داشت، زبان انگلیسی می‌دانست و دانشنامه‌ای جامع از علم و عمل موسیقی ایرانی بود. مکتب نوین موسیقی ایرانی که از درویش خان آغاز شده بود با صبا به اوج رسید و شاگردان صبا نیز پیرو راه او شدند.
شاگردان صبا
فاخره صبا، محمدعلی بهارلو، حسین تهرانی، حسن کسایی، داریوش صفوت، فرامرز پایور، منوچهر صادقی، غلامحسین بنان، لطف‌الله مفخم پایان، علی تجویدی، همایون خرم، اسدالله ملک، رحمت‌الله بدیعی، ساسان سپنتا، ابراهیم قنبری مهر، اسماعیل چشم آذر، مهدی خالدی، مهدی مفتاح، حبیب‌الله بدیعی، محمد طغانیان دهکردی، بابک رادمنش، حسین خواجه امیری (ایرج)،اکبر گلپایگانی(گلپا)،پرویز یاحقی، فرهاد فخرالدینی، رضا شفیعیان، محمد حیدری، محمود محمودی خوانساری، قدرت‌الله انتظامیاز شاگردان صبا بودند.
آثار
از صبا صفحات بسیاری حاوی تکنوازی‌ها و همنوازی‌های او منتشر شده‌است که مهارت فوق‌العاده او را در نواختن ویولن نشان می‌دهد. هم‌چنین نوارهای خصوصی بسیاری پر کرده که مرجع هنرجویان و گویای تسلط فوق‌العاده او در نواختن سه‌تار است.
از صبا، سه دوره آموزش ویولن، چهار دوره تعلیم سنتور، یک دوره تعلیم تار و سه‌تار منتشرشده و باقی آثار او هنوز منتشر نشده‌اند.
آثار به‌جا مانده از ابوالحسن صبا را می‌توان این گونه دسته‌بندی کرد:
مستقل
- کتاب دوره اول، دوم، سوم ویلون
- کتاب دوره اول و دوم، سوم، چهارم سنتور
- کتاب دوره اول سه تار
غیرمستقل
- سلوی ای وطن کتاب دستور ویلون وزیری
- چهار مضراب سه گاه، کتاب دستور ویلون وزیری
- رنگ بیات ترک، کتاب ۲۳ قطعه ضربی
- پیش‌درآمد ترک، ۱۸ قطعه پیش‌درآمد
- نوید بهار، کتاب اول ویلون
- چهار مضراب ساده در ماهور (دستگاه موسیقی)، کتاب اول ویلون
- دستور ضرب
- ردیف کامل آوازهای ایرانی
- چهار مضراب نوا
الهام گرفته از موسیقی محلی
- دیلمان (دشتی)
- امیری یا مازندرانی (دشتی)
- زرد ملیجه (دشتی)
- به زندان (شوشتری)
- در قفس (دشتی)
- رقص چوپی (افشاری)
- کوهستانی (دشتی)
زندگی شخصی
صبا، در سال ۱۳۱۱ با یکی از شاگردان خود با نام منتخب اسفندیاری کوه نور، دختر عموی نیما، ازدواج کرد که حاصل این ازدواج، سه دختر به نام‌های غزاله، ژاله و رکسانا شدند.
درگذشت و یادبود
ابوالحسن صبا، ۲۹ آذر ۱۳۳۶ به علت نارسایی قلبی در ۵۵ سالگی درگذشت و در گورستان ظهیرالدوله به خاک سپرده شد. بعد از مرگ، بر طبق وصیت او، خانه‌اش در ۲۹ آبان ۱۳۵۳، از سوی دانشکدهٔ هنرهای زیبا به موزه تبدیل شد. صبا نخستین موسیقی‌دان ایرانی است که موزه‌ای ویژه از او (منزل شخصی صبا) تأسیس شده و به نام خود او در خیابان ظهیرالاسلام تهران واقع است.
بدون دیدگاه