| داریوش مهرجویی | |
|---|---|
| زادهٔ | ۱۷ آذر ۱۳۱۸ (۸۲ سال) تهران، ایران |
| محل تحصیل | دانشگاه کالیفرنیا، لس آنجلس |
| پیشه |
|
| سال‌های فعالیت | ۱۳۴۶–اکنون |
| همسر(ها) | فریار جواهریان (سابق) وحیده محمدی‌فر |
| فرزندان | ۳ |
سرگذشت
داریوش مهرجویی در ۱۷ آذر ۱۳۱۸ در تهران در خانواده‌ای از طبقه فرودست جامعه به‌دنیا آمد. او در کودکی تحت تأثیر مادربزرگش که مسلمانی معتقد بود قرار گرفت. مهرجویی در مصاحبه‌ای در سال ۱۳۵۱ در این باره می‌گوید: «مادر بزرگم از آن نمازخوان‌های دوآتشه بود؛ و تحت تأثیر فضای روحانی او، من هم از سن هفت تا پانزده‌سالگی، شده بودم یک مسلمان واقعی. نماز و روزه‌ام یک بار هم ترک نمی‌شد. […] اما از پانزده سالگی به بعد، درست آن موقعی که نماز و روزه‌ام به حساب می‌آمد، شک در دلم نشست.» در نوجوانی به موسیقی علاقه‌مند شد و مدت کوتاهی در کلاس آموزش موسیقی آقای زندی شرکت کرد. نزد پدرش که موسیقی ایرانی را خوب می‌شناخت به نواختن سنتور پرداخت و بعد با موسیقی کلاسیک غربی آشنا شد و به نواختن پیانو و نوشتن قطعاتی برای پیانو پرداخت.
در هفده‌سالگی به سینما علاقه‌مند شد و برای درک بهتر فیلم‌های روز به آموختن زبان انگلیسی پرداخت. تحصیلات مقدماتی را در تهران به پایان برد و یک سال در هتل آتلانتیک مدیر شد و سپس بیست ساله بود که برای ادامهٔ تحصیل به کالیفرنیا رفت. نخست به خواندن سینما روی آورد اما خیلی زود سینما را رها کرد و به فلسفه پرداخت و در سال ۱۳۴۴ از دانشگاه یوسی‌ال‌ای لیسانس فلسفه گرفت. در همین سال سردبیری نشریهٔ پارس ریویو در لس‌آنجلس را به‌عهده گرفت و سال بعد به تهران آمد و در سال ۱۳۴۶ نخستین فیلم خود به نام الماس ۳۳ را که فیلمی بسیار پرهزینه بود ساخت. این فیلم در ۵ بهمن ۱۳۴۶ در تهران روی پرده رفت و فروش متوسطی داشت و با توجه به هزینهٔ بالای ساخت شکستی تجاری محسوب شد و توجه منتقدین را هم چندان به خود جلب نکرد. سالِ ۱۳۴۸ با هم‌کاری غلامحسین ساعدی فیلمنامهٔ گاو را از روی یکی از داستان‌های کوتاه مجموعهٔ عزاداران بیلِ ساعدی نوشت و فیلم کرد. این فیلم جوایز متعددی را در جشنواره‌های بین‌المللی به ارمغان آورد. گاو هم از نظر تجاری هم از نظر هنری فیلم موفقی از کار درآمد و فصل جدیدی در سینمای ایران گشود. از آن زمان همواره، به جز وقفهٔ چند سالهٔ پس از انقلاب ۱۳۵۷ و رویدادهای پس از آن که منجر به مهاجرتش به فرانسه شد، مهرجویی یکی از فیلمسازان مطرح و پرکار ایرانی بوده‌است. وی همچنین از اعضای هیئت‌مدیره موزه هنرهای معاصر تهران بوده‌است.
مهرجویی ابتدا با فریار جواهریان ازدواج کرد که یکی از مهندسین معمار نامی ایران بود. حاصل این ازدواج دو فرزند با نام‌های مریم و صفا بود. سپس با وحیده محمدی فر ازدواج کرد و حاصل این ازدواج دختری به نام مونا است.
آثار
فیلم‌ها
بازیگرانِ مهرجویی
بسیاری از مطرح‌ترین بازیگران ایران در فیلم‌های مهرجویی حضور داشته‌اند. بازیگرانی مانند: عزت‌الله انتظامی، علی نصیریان، جمشید مشایخی، گلاب آدینه، خسرو شکیبایی، پرویز فنی‌زاده، صدیقه کیانفر، فخری خوروش، محمدعلی کشاورز، فروزان، سعید کنگرانی، اسماعیل محمدی، ژاله سام. مرضیه برومند، ایرج راد، حمیده خیرآبادی، اکبر عبدی، فردوس کاویانی، فریماه فرجامی، بیتا فرهی، توران مهرزاد، نیکی کریمی، علی مصفا، لیلا حاتمی، حسن پورشیرازی، محمدرضا شریفی‌نیا، بهرام رادان، گلشیفته فراهانی، حامد بهداد، رضا عطاران، مهناز افشار، طناز طباطبایی، رضا رویگری، پارسا پیروزفر محمدعلی فردین،فروزان(پروین خیربخش) در جدولی که در ادامه می‌آید بازیگرانی که در بیش از دو فیلم مهرجویی بازی کرده‌اند به ترتیب تعداد بارهایی که جلوی دوربین مهرجویی رفته‌اند و به تفکیک فیلم‌ها آمده‌است. عزت‌الله انتظامی با بازی در ده فیلم بیشترین بازی را در فیلم‌های مهرجویی دارد. مهرجویی در دهه هشتاد و در سه فیلم آخر خود به بازیگران تازه روی آورده‌است و هیچ‌کدام از بازیگرانی که در فیلم‌های قبلی او بازی داشته‌اند در این سه فیلم (بمانی، مهمان مامان، سنتوری) حضور ندارند.
| فیلم‌ها | سال تولید | عزت‌الله انتظامی | خسرو شکیبایی | علی نصیریان | محمدرضا شریفی‌نیا | علی مصفا | نیکی کریمی | فردوس کاویانی | توران مهرزاد | بیتا فرهی | ایرج راد | لیلا حاتمی | فریده سپاه‌منصور | گلشیفته فراهانی | همایون ارشادی |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| گاو | ۱۳۴۸ | آری | – | آری | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – |
| آقای هالو | ۱۳۴۹ | آری | – | آری | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – |
| پستچی | ۱۳۵۱ | آری | – | آری | – | – | – | – | – | – | آری | – | – | – | – |
| دایره مینا | ۱۳۵۳ | آری | – | آری | – | – | – | – | – | – | آری | – | – | – | – |
| مدرسه‌ای که می‌رفتیم | ۱۳۵۹ | آری | – | آری | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – |
| اجاره‌نشین‌ها | ۱۳۶۶ | آری | – | – | – | – | – | آری | – | – | آری | – | – | – | – |
| شیرک | ۱۳۶۷ | آری | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – |
| هامون | ۱۳۶۸ | آری | آری | – | – | – | – | – | آری | آری | – | – | – | – | – |
| بانو | ۱۳۶۹ | آری | آری | – | – | – | – | آری | – | آری | – | – | – | – | – |
| سارا | ۱۳۷۱ | – | آری | – | – | – | آری | – | – | – | – | – | – | – | – |
| پری | ۱۳۷۳ | – | آری | – | آری | آری | آری | – | آری | – | – | – | – | – | – |
| لیلا | ۱۳۷۵ | – | – | – | آری | آری | – | – | آری | – | – | آری | – | – | – |
| دختر دایی گمشده | ۱۳۷۵ | – | آری | – | آری | آری | – | – | – | – | – | – | – | – | – |
| درخت گلابی | ۱۳۷۶ | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | آری | آری |
| میکس | ۱۳۷۸ | آری | آری | – | آری | آری | آری | آری | – | آری | – | آری | – | – | – |
| بمانی | ۱۳۸۰ | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – |
| مهمان مامان | ۱۳۸۲ | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | آری | – | – |
| سنتوری | ۱۳۸۶ | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | آری | – |
| طهران تهران | ۱۳۸۷ | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | آری | – | – |
| آسمان محبوب | ۱۳۸۸ | – | – | – | – | آری | – | – | – | – | – | آری | آری | – | – |
| نارنجی‌پوش | ۱۳۸۸ | – | – | – | – | – | – | آری | – | – | – | آری | – | – | آری |
| اشباح | ۱۳۹۲ | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | آری |
| لا مینور | ۱۳۹۸ | – | – | آری | – | آری | – | – | – | آری | – | – | – | – | – |
حضور جهانی
ساخته شدن فیلم گاو در آخرین سال‌های دههٔ ۴۰ خورشیدی، سینمای ایران را که تا پیش از آن حضور کم‌رنگی در جشنواره‌های جهانی داشت به عنوان سینمایی متفکر و قابل اعتنا به منتقدان جهانی معرفی کرد. سینمای ایران تولد خود را مدیون سپنتا و دیگر فعالان پیشگام در سینما است و در آن سال‌ها شناسایی جهانی یک فیلم معتبر از ایران برای اولین بار توسط داریوش مهرجویی شکل گرفته‌است.
جایزه‌ها و افتخارات
در این بخش جوایزی که داریوش مهرجویی به عنوان کارگردان یا فیلم‌نامه‌نویس یا تهیه‌کننده برنده شده‌است به تفکیک فیلم‌ها آمده‌است. بعضی از فیلم‌ها جوایز متعدد دیگری نیز برنده شده‌اند که در مقالهٔ مربوط به خود فیلم‌ها آمده‌است.
- گاو
- ۱۹۷۰ – برنده جایزهٔ بهترین فیلم‌نامه از دومین جشنواره سینمایی سپاس.
- ۱۹۷۰ – برنده جایزه دوم بهترین فیلم در جشنواره جهانی فیلم تهران.
- ۱۹۷۱ – برنده جایزه فیپرشی سی و دومین دورهٔ جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز، ایتالیا.
- ۱۹۷۱ – نامزد هوگو طلایی جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو، آمریکا.
- ۱۹۷۲ – برنده جایزه بخش نگاه نو جشنواره فیلم برلین، آلمان.
- ۱۹۷۴ – جایزه بهترین فیلم جشنواره بین‌المللی فیلم لاروشل، فرانسه.
- بهترین فیلم تاریخ سینمای ایران، در رای‌گیری منتقدان سینمایی ایران سال‌های ۱۳۵۱، ۱۳۶۷، ۱۳۷۸.
- آقای هالو
- ۱۹۷۱ – برنده جایزه بهترین کارگردانی، بهترین فیلم‌نامه و جایزهٔ اول به عنوان بهترین فیلم، جشنواره فیلم سپاس.
- ۱۹۷۱ – نامزد جایزه تندیس طلایی جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم مسکو، روسیه.
- پستچی
- ۱۹۷۲ – برنده جایزه بخش نگاه نو جشنواره فیلم برلین، آلمان.
- ۱۹۷۲ – فیلم هفتم ار ده فیلم برگزیدهٔ جهان توسط منتقدان انگلیسی سالنامهٔ فیلم بولتن.
- ۱۹۷۳ – نامزد هوگو طلایی جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو، آمریکا.
- ۱۹۷۵ – برنده جایزه ویژه هیت داوران بخش بین‌الملل جشنواره بین‌المللی فیلم روتردام، هلند.
- دایره مینا
- ۱۹۷۷ – برنده جایزهٔ بزرگ آنتن دو از جشنواره فیلم پاریس، فرانسه.
- ۱۹۷۸ – برنده جایزه ویژهٔ بین‌المللی کاتولیک‌ها، جشنواره فیلم برلین، آلمان.
- ۱۹۷۸ – برنده جایزهٔ فیپرشی سینمای نو از جشنواره فیلم برلین، آلمان.
- ۱۹۷۸ – نامزد هوگو طلایی جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو، آمریکا.
- ۱۹۸۰ – برنده جایزه بهترین فیلم، جشنواره فیلم پراد، فرانسه.
- مدرسه‌ای که می‌رفتیم
- ۱۹۸۴ – برنده جایزه ویژه هیئت داوران و نمایش در بخش خارج از مسابقه در جشنواره سه قاره، فرانسه.
- هامون
- ۱۹۹۰ – برنده سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی و بهترین فیلم‌نامه جشنواره فیلم فجر.
- ۱۹۹۱ – برنده جایزهٔ برنز بهترین فیلم در بیست و چهارمین جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم هیستون، آمریکا.
- ۱۹۹۱ – نامزد جایزه بزرگ جشنواره بین‌المللی فیلم توکیو، ژاپن.
- برگزیده شده به عنوان بهترین فیلم تاریخ سینمای ایران در شماره‌های ۱۰۰ و ۲۰۰ ماهنامهٔ سینمای فیلم، توسط خوانندگان.
- بانو
- ۱۹۹۹ – برنده جایزه ذکر ویژه و جایزه دان کیشوت جشنواره فیلم برلین، آلمان.
- ۱۹۹۹ – نامزد قرقاول طلایی جشنواره فیلم کرالا، هند.
- ۱۹۹۹ – نامزد جایزه بهترین فیلم بخش بین‌المللی جشنواره بین‌المللی فیلم ماردل پلاتا، آرژانتین.
- سارا
- ۱۹۹۳ – برنده جایزه صدف طلایی بهترین فیلم در چهل و یکمین جشنواره فیلم سن‌سباستین، اسپانیا.
- ۱۹۹۳ – برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم‌نامه جشنواره فیلم فجر.
- ۱۹۹۳ – برنده جایزه بالن نقره‌ای بهترین فیلم جشنواره سه قاره، فرانسه.
- ۱۹۹۳ – برنده جایزه بهترین فیلم از نگاه تماشاگران در جشنواره سه قاره، فرانسه.
- ۱۹۹۳ – نامزد جایزه بالن طلایی بهترین فیلم جشنواره سه قاره، فرانسه.
- ۱۹۹۴ – برنده جایزه دوم بهترین فیلم منتخب تماشاگران در جشنوارهٔ فیلم رن، فرانسه.
- ۱۹۹۴ – برنده جایزه از هجدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم سائو پائولو، برزیل.
- ۱۹۹۵ – برنده جایزه هنری‌ترین فیلم از دوازدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم حراره، زیمبابوه.
- پری
- ۱۹۹۵ – برنده سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی جشنواره فیلم فجر.
- لیلا
- ۱۹۹۵ – برنده جایزه بهترین کارگردانی اولین جشن بزرگ سینمای ایران.
- ۱۹۹۵ – برنده جایزه بهترین فیلم‌نامه اولین جشن بزرگ سینمای ایران.
- درخت گلابی
- ۱۹۹۷ – برنده جایزه بهترین فیلم جشنواره بین‌المللی فیلم زنگبار، تانزانیا.
- ۱۹۹۷ – نامزد جایزه بهترین فیلم‌نامه دومین جشن بزرگ سینمای ایران.
- ۱۹۹۷ – نامزد جایزه بهترین فیلم شانزدهمین جشنواره فیلم فجر.
- ۱۹۹۸ – برنده هوگو نقره‌ای سی و چهارمین جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو، آمریکا.
- بمانی
- ۲۰۰۳ – برنده جایزه ویژه جشنواره فیلم بروکسل، بلژیک.
- ۲۰۰۲- نامزد جایزه بخش نوعی نگاه جشنواره کن
- مهمان مامان
- ۲۰۰۴ – برنده جایزه بهترین فیلم بیست و دومین جشنواره فیلم فجر.
- ۲۰۰۴ – برندهٔ لوح زرین بهترین فیلم از دیدگاه منتقدان بیست و پنجمین جشنواره فیلم فجر.
- ۲۰۰۵ – نامزد جایزه بهترین فیلم و بهترین کارگردانی هشتمین جشن بزرگ سینمای ایران.
- ۲۰۰۵ – نامزد جایزه بهترین فیلم سیزدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم فوکوئوکا، ژاپن.
- سنتوری
- ۲۰۰۷ – برندهٔ جایزه بهترین فیلم از نگاه تماشاگران بیست و پنجمین جشنواره فیلم فجر.
- نارنجی‌پوش
- ۲۰۱۲ – برنده جایزه ویژه هیئت داوران سی‌امین دوره جشنواره فیلم فجر
- شخصی
- ۱۳۸۵ – جایزه یک عمر فعالیت تأثیرگذار فرهنگی، جایزه یلدا، به همت انتشارات کاروان و ماهنامه جشن کتاب.
- ۲۰۰۷ – دریافت جایزه دست چاپ جشنواره فیلم بوسان.
- ۲۰۰۸ – تقدیر برای یک عمر فعالیت هنری جشنواره بین‌المللی فیلم زردآلوی طلایی ایروان.
- ۲۰۱۴ – دریافت نشان لژیون دونور درجه شوالیه از سوی سفیر فرانسه.
سانسور و توقیف
«بیشتر فیلم‌های مهرجویی، ناخواسته تیغ دردناک سانسور را پذیرفته‌اند» «او احتمالاً تنها فیلمسازی است که هم پیش از انقلاب فیلم‌هایش توقیف شده، و هم پس از انقلاب.» در جدول زیر فاصلهٔ بین ساخته شدن و اجازهٔ پخش گرفتن فیلم‌های مهرجویی آمده‌است. فیلم بلندِ مستندِ سینمایی الموت که آن را در سال ۱۳۵۵ ساخت و در مورد اسلام، تشیع و اسماعیلیان است و برای تلویزیون ملی ایران ساخته شده‌بود، هرگز به نمایش در نیامد و گفته شد فیلم گم شده‌است. فیلم سنتوری هم که در ۱۳۸۵ ساخته شده‌است به دستور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت نهم اجازهٔ اکران عمومی نگرفت تا این که در دولت دهم بدون اکران عمومی وارد شبکهٔ خانگی (ویدئویی) شد.
در اسفند ۱۴۰۰ با صادر نشدن پروانه نمایش جدید برای فیلم لامینور او از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت سیزدهم، این فیلم به شکل رسمی از ترکیب اکران نوروز ۱۴۰۱ خارج شد و تلاش‌های تهیه‌کننده و بیانیه صنف‌های سینمایی برای نمایش عمومی آخرین ساختهٔ مهرجویی بی‌اثر ماند. استدلال مسئولان سازمان سینمایی ایران آن است که دو سال از صدور مجوز نمایش این اثر سینمایی می‌گذرد و این مجوز منقضی شده‌است.
| فیلم‌ها | تاریخ ساخت | تاریخ پخش | سال‌های محاق |
|---|---|---|---|
| گاو | ۱۳۴۸ | ۱۳۴۹ | ۱ |
| دایره مینا | ۱۳۵۳ | ۱۳۵۶ | ۳ |
| الموت یا سیاحت در ایران | ۱۳۵۵ | مفقود شده | – |
| مدرسه‌ای که می‌رفتیم | ۱۳۵۹ | ۱۳۶۹ | ۱۰ |
| بانو | ۱۳۶۹ | ۱۳۷۶ | ۷ |
| سنتوری | ۱۳۸۵ | ۱۳۸۹ | ۴ |
سبک
مهرجویی از ستوده‌ترین فیلمسازان سینمای ایران است. از نظر سبک فیلمسازی، داریوش مهرجویی در فیلم‌هایش قید زمان و مکان را برمی‌دارد و در ماورای این ارکان اصلی وجودی پیش می‌رود و همین حرکت‌ها و رخدادها هستند که تصور مخاطب را بی پروا با خود به هر طرف می‌کشانند.
بدون دیدگاه