متولدین ۱۷ شهریور سینما ، تئاتر و موسیقی؛ آیدا پناهنده

به گزارش باکس افیس ایران: آیدا پناهنده (زادهٔ ۱۷ شهریور ۱۳۵۸، تهران) فیلمساز ، فیلمنامه‌نویس و تهیه‌کننده ایرانی است. در سال ۱۳۹۴ برای فیلم سینمایی ناهید موفق به دریافت جایزه «آینده نویدبخش» از جشنواره فیلم کن ۲۰۱۵ در بخش نوعی نگاه شد. وی همچنین توانست یکی از سه فیلمساز زن جوانی باشد که در سال ۲۰۱۶ جایزهٔ Women In Motion را از جشنواره فیلم کن ۲۰۱۶ دریافت کند.

آیدا پناهنده پس از ناهید، سه فیلم سینمایی اسرافیل (۱۳۹۵)، پاییز نیکایدوها (The Nikaidos’ Fall, 2018) و تی تی (۱۳۹۹) را در کارنامهٔ کاری خود دارد. وی در سال ۱۳۹۹ سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه را در سی و نهمین جشنواره فیلم فجر برای فیلم سینمایی «زالاوا» از آن خود کرد.

زادهٔ	۱۷ شهریور ۱۳۵۸ ‏(۴۱ سال) تهران
ملیت	ایرانی
تحصیلات	لیسانس فیلمبرداری سینما، فوق لیسانس سینما
محل تحصیل	دانشکده سینما و تئاتر دانشگاه هنر، تهران
پیشه	کارگردان، فیلمنامه‌نویس، تهیه‌کننده
سال‌های فعالیت	۱۳۷۷-اکنون
همسر(ها)	ارسلان امیری

پیشینه علمی
شاخه(ها)	سینما
محل کار	دانشگاه هنر
پایان‌نامه	کارکرد نشانه‌شناسانهٔ کمپوزیسیون تصویر در سینما (۱۳۸۴)
استاد راهنما	احمد الستی
دیگر راهنمایان دانشگاهی	فرزان سجودی

ابتدای زندگی و تحصیلات

آیدا پناهنده متولد تهران و از پدر و مادری آذری است که هر دو اهل شهر خوی در آذربایجان غربی هستند. مادربزرگ مادری پناهنده، «محترم ریاضی» (۱۳۸۵–۱۳۰۱) مدیر دبیرستان دخترانه ایراندخت در شهر خوی بوده‌است. محترم ریاضی در سال ۱۳۳۳ به ریاست دبیرستان ایراندخت منصوب و بعد از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ از سمت خود برکنار شد.^{^{[نیازمند منبع]}} پناهنده در فیلم مستند ایراندخت (۱۳۸۷) به شرح زندگی مادربزرگش پرداخته‌است. «عبدالصمد پناهنده» (۱۳۶۶– ۱۳۲۵) پدر پناهنده، دانش آموختهٔ دانشگاه استانبول در رشتهٔ اقتصاد و مادرش «نزهت ریاضی» (متولد ۱۳۳۳) دبیر زبان انگلیسی بوده‌است.^{^{[نیازمند منبع]}}

آیدا پناهنده بزرگ شدهٔ خیابان فاطمی تهران است و دوران تحصیل خود را در مدرسهٔ راهنمایی سمیه و دبیرستان هشتم شهریور در منطقه شش تهران به پایان رسانده. وی در سال ۱۳۷۷ وارد دانشکده سینما و تئاتر دانشگاه هنر در رشتهٔ سینما شد و لیسانس خود را در رشتهٔ فیلمبرداری سینما گرفت. در دوران لیسانس شاگرد اساتیدی چون نعمت حقیقی، علی لقمانی، اسفندیار شهیدی و رضا نبوی بوده‌است. در سال ۱۳۸۴ پناهنده مدرک فوق لیسانس خود را در رشتهٔ سینما از دانشکده سینما و تئاتر دانشگاه هنر گرفت. پایان‌نامه نظری فوق لیسانس پناهنده «کارکرد نشانه شناسانهٔ کمپوزیسیون تصویر در سینما» بوده که استاد راهنمای این رساله احمد الستی و استاد مشاور آن فرزان سجودی بوده‌اند.

فعالیت ادبی

آیدا پناهنده در همان سال‌های آغازین تحصیل شروع به شرکت در جلسات نقد ادبی روزهای پنجشنبه مجله ادبی کارنامه کرد. اولین داستان کوتاه پناهنده به نام «آنا» در شماره نهم مجله کارنامه در اسفندماه ۱۳۷۸به سردبیری هوشنگ گلشیری منتشر شد. سپس در تیرماه ۱۳۸۲ و در شماره سی و پنجم مجله کارنامه داستان دیگری از او به نام «آخرین قربانی» منتشر شد که در این دوره مدیریت بخش داستان به عهده محمد محمدعلی بود. یکی دیگر از داستان‌های کوتاه منتشر شدهٔ پناهنده در ماهنامه ادبی گلستانه مرداد ۱۳۸۴ به نام «زنانی که به سقف نگاه می‌کنند» بوده‌است.

فعالیت سینمایی

پناهنده در کنار فعالیت ادبی، فعالیت‌های سینمایی خود را همزمان با تحصیل در دانشگاه با ساخت فیلم‌های کوتاه شانزده میلیمتری آغاز کرد. تا اینکه بعد از تجربهٔ چند فیلم کوتاه، اولین فیلم کوتاه موفق خود را به نام «آن دست‌ها» (۱۳۸۴) به تهیه کنندگی مادرش ساخت. «آن دست‌ها» برندهٔ بهترین فیلم کوتاه در بخش «نگاه نو» (تجربی) جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران (۱۳۸۴) شد و سرآغازی برای ساختن فیلم‌های کوتاه بعدی گشت: روشنایی‌های شهر (۱۳۸۶)، تاج خروس (۱۳۸۷- برندهٔ بهترین فیلم کوتاه داستانی خانه سینما)، گلدان‌های زمستانی (۱۳۸۸- نیمه بلند) و…

آیدا پناهنده اولین فیلمنامه بلند داستانی خود را به‌طور مشترک با ارسلان امیری نوشت. این فیلمنامه در قالب یک فیلم بلند تلویزیونی در سال ۱۳۸۶ به نام «گمشده در تاریکی» به کارگردانی مازیار میری و تهیه کنندگی علیرضا رئیسیان ساخته شد.

پناهنده سپس شروع به ساخت فیلم‌های بلند تلویزیونی کرد. او اولین فیلم بلند تلویزیونی خود را به نام «قصه داوود و قمری» (۱۳۸۸) به تهیه کنندگی کیانوش عیاری و محصول مرکز سیما فیلم ساخت. در این فیلم بازیگرانی مثل هومن سیدی، فرید سجادی حسینی و حدیث میرامینی بازی می‌کردند. پناهنده فیلمنامه این فیلم را به‌طور مشترک با ارسلان امیری نوشته بود. پناهنده دومین فیلم تلویزیونی خود را به نام «آبروی از دست رفته آقای صادقی» (۱۳۹۰) به تهیه کنندگی مهدی شفیعی و محصول مرکز سیما فیلم و با نویسندگی مشترک ارسلان امیری ساخت.

در این فیلم بازیگرانی چون بیژن امکانیان، رضا بهبودی، پوریا رحیمی سام و ناز شادمان ایفای نقش می‌کردند. و سومین فیلم تلویزیونی پناهنده به نام «از جنوب شرقی» (۱۳۹۱) به تهیه کنندگی یاسر خیر و محصول مرکز سیمای استان‌های تلویزیون ساخته شد. این فیلم که به‌طور کامل در استان سیستان بلوچستان، شهر چابهار و کنارک ساخته شد ترکیبی از بازیگران حرفه ای چون پوریا رحیمی سام، امین گلستانه، رایا نصیری و بازیگران بومی استان بود. پناهنده همچنین ساخت سه فیلم مستند «ایراندخت» (۱۳۸۷) «خانه قمر خانم» (۱۳۸۹) و «برزخ» (۱۳۹۴) را در کارنامه خود دارد.

پناهنده اولین فیلم سینمایی بلند خود را به نام ناهید(۱۳۹۳) به تهیه کنندگی بیژن امکانیان و محصول مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی آغاز کرد. ناهید در شصت و هشتمین دوره جشنواره فیلم کن موفق به دریافت جایزه «آینده نویدبخش» در بخش نوعی نگاه شد و همچنین در سی و سومین جشنواره فیلم فجر کاندید بهترین فیلمنامه (به‌طور مشترک با ارسلان امیری) در بخش فیلم‌های اول گردید. ناهید در زمستان ۲۰۱۵ در کشور فرانسه توسط کمپانی ممنتو فیلمز (Memento Films) پخش و همزمان در بیش از سی و دو کشور جهان اکران عمومی شد.

بازیگران اصلی این فیلم ساره بیات، نوید محمدزاده، پژمان بازغی و پوریا رحیمی سام بودند. پس از موفقیت‌های گسترده بین‌المللی ناهید، پناهنده دومین فیلم سینمایی خود را به نام اسرافیل (۱۳۹۵) ساخت. فیلمنامه این فیلم هم همچون سایر آثار پناهنده به‌طور مشترک با ارسلان امیری نوشته شد. مستانه مهاجر تهیه‌کننده این فیلم و بازیگران اصلی آن هدیه تهرانی، مریلا زارعی، پژمان بازغی، پوریا رحیمی سام و هدی زین العابدین بودند.

اولین اکران جهانی این فیلم در شصت و یکمین جشنواره بین‌المللی فیلم لندن BFI بود. پناهنده چهارمین فیلم سینمایی خود را به نام پاییز نیکایدوها (The Nikaidos’ Fall) در سال ۲۰۱۸ در کشور ژاپن ساخت. این فیلم که محصول مشترک ژاپن و هنگ کنگ بود به تهیه کنندگی فیلمساز برجسته ژاپنی نایومی کاواسه Naomi Kawase ساخته شد.

ارسلان امیری فیلمنامه‌نویس مشترک، مرتضی قیدی مدیر فیلمبرداری و باقی عوامل فیلم همگی از کشور ژاپن بودند. در این فیلم بازیگران برجسته ای چون ماسایا کاتو، شیزوکا ایشیباشی و کیتا ماچیدا نقش آفرینی کرده‌اند و صدابردار قدیمی ژاپنی «کیکوچی نوبویوکی» که صدابردار فیلم مثل یک عاشق عباس کیارستمی هم بوده، در این فیلم با پناهنده همکاری کرده‌است.

پاییز نیکایدوها برای نخستین بار در پنجمین جشنواره بین‌المللی فیلم نارا در کشور ژاپن به عنوان فیلم افتتاحیه این رویداد و سپس در چهل و سومین جشنواره بین‌المللی فیلم هنگ کنگ به نمایش درآمد. پاییز نیکایدوها در ژانویه ۲۰۱۹ با نام Nikaido-Ke-Monogatari در کشور ژاپن اکران عمومی شد و قرار است در کشورهای شرق آسیا به نمایش عمومی درآید.

بیشتر فیلم‌های پناهنده با محوریت موضوعات زنان و دغدغه‌های فردی- اجتماعی آنان در فضای فرهنگی سنتی یا نیمه-سنتی شهرهای کوچک و نیمه بزرگ ایران ساخته شده‌اند. آیدا پناهنده بارها از تأثیر رخشان بنی اعتماد بر نگاه و سینمایش سخن گفته‌است.

چهارمین فیلم سینمایی پناهنده به نام «تی تی» که فیلمنامه آن به‌طور مشترک با ارسلان امیری به نگارش درآمده، در سی و سومین فستیوال بین‌المللی فیلم توکیو به نمایش درآمد و به همین علت از داوری در دو بخش بهترین فیلم و بهترین کارگردانی سی و نهمین جشنواره فیلم فجر محروم شد.

فیلم‌شناسی

سال	عنوان	کارگردان	نویسنده	تهیه‌کننده	توضیحات	جوایز و نامزدی‌ها
۱۳۷۸	قوطی حلبی بازار	آری	آری	آری	فیلم کوتاه
۱۳۸۰	رمولوس	آری	آری	آری	فیلم کوتاه
۱۳۸۲	تاکسونومی	آری	آری	آری	فیلم کوتاه
۱۳۸۴	آن دست‌ها	آری	آری	نزهت ریاضی	فیلم کوتاه	-برنده بهترین فیلم کوتاه در بخش نگاه نو، جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران ۱۳۸۴-کاندید بهترین فیلم کوتاه داستانی، جشن خانه سینما ۱۳۸۴ -حضور در بخش مسابقه فیلم کوتاه بیست و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر، ۱۳۸۴ -حضور در بخش مسابقه فستیوال بین‌المللی فیلم کوتاه وین (اتریش)، ۱۳۸۷
۱۳۸۶	روشنایی‌های شهر	آری	آری	آری	فیلم کوتاه	-برنده دیپلم افتخار بهترین فیلمنامه کوتاه داستانی، جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران ۱۳۸۶-برنده جایزه سوم بهترین فیلم کوتاه داستانی، جشنواره کوثر، مشهد ۱۳۸۶ -کاندید جایزه بهترین فیلم کوتاه داستانی، جشن خانه سینما ۱۳۸۶ -حضور در پانزدهمین جشنواره فیلمهای ایرانی در موزه هنرهای زیبای بوستون (آمریکا) ۱۳۸۷
۱۳۸۷	تاج خروس	آری	آری	انجمن سینمای جوانان ایران	فیلم کوتاه	برنده جایزه بهترین فیلم کوتاه داستانی، دوازدهمین جشن خانه سینما (اولین جشن مستقل فیلم کوتاه) ۱۳۸۷برنده جایزه بهترین کارگردانی فیلم برای فیلم «تاج خروس» ،جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران ۱۳۸۷ – برنده جایزه بهترین استعداد جوان جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران ۱۳۸۷ – حضور در هفتمین کمپ استعدادهای جوان برلین – آلمان ۱۳۸۷
۱۳۸۸	گلدان‌های زمستانی	آری	آری	مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی	فیلم نیمه بلند	فیلم برگزیدهٔ جشنواره «آیینه و آفتاب» ۱۳۸۹
۱۳۸۸	قصه داوود و قمری	آری	آری/ارسلان امیری	کیانوش عیاری (سیمافیلم)	فیلم تلویزیونی	– کاندید دریافت پنج سیمرغ بلورین از بیست و نهمین دوره جشنواره فیلم فجر، بخش ویدئویی ۱۳۸۹- برنده دیپلم افتخار بهترین کارگردان از بیست و نهمین دوره جشنواره فیلم فجر، بخش ویدئویی، ۱۳۸۹
۱۳۸۷	ایراندخت	آری	آری	آری	فیلم مستند کوتاه
۱۳۸۹	خانهٔ قمرخانم	آری		آری	فیلم مستند بلند	– برنده تندیس بهترین کارگردانی فیلم بلند مستند، جشن خانه سینما ۱۳۹۰- برنده بهترین صداگذاری فیلم مستند برای مهرشاد ملکوتی، جشن خانه سینما ۱۳۹۰ -کاندید بهترین فیلم، بهترین تصویربرداری، بهترین صدابرداری و صداگذاری، جشن خانه سینما ۱۳۹۰
۱۳۹۰	آبروی از دست رفته آقای صادقی	آری	آری / ارسلان امیری	مهدی شفیعی (سیمافیلم)	فیلم تلویزیونی	– برنده یاس زرین بهترین فیلمنامه برای آیدا پناهنده و ارسلان امیری از نخستین جشنواره بین‌المللی فیلم یاس؛ ۱۳۹۱- برندهٔ بهترین فیلم، بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه آیدا پناهنده و ارسلان امیری، جشنواره بین‌المللی جام جم ۱۳۹۲ – برنده بهترین بازیگر مرد جشنواره بین‌المللی جام جم برای بیژن امکانیان ۱۳۹۲ – کاندید بهترین بازیگر مرد، بهترین تصویربرداری، جشنواره بین‌المللی جام جم ۱۳۹۲
۱۳۹۱	از جنوب شرقی	آری	آری / ارسلان امیری	یاسر خیّر (مرکز سیمای استان‌ها)	فیلم تلویزیونی	– برنده یاس زرین بهترین کارگردانی، دومین جشنواره بین المللی فیلم یاس ۱۳۹۳- کاندید بهترین فیلم جشنواره بین‌المللی فیلم یاس
۱۳۹۲	چراغ خورشیدی	آری	آری	انجمن سینمای جوانان ایران	فیلم کوتاه	حضور در بخش مسابقه جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران ۱۳۹۲
۱۳۹۴	برزخ	آری		یاسر خیّر (مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی)	فیلم مستند بلند	– منتخب بخش «مسابقه ملی» نهمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران سینماحقیقت
۱۳۹۳	ناهید	آری	آری / ارسلان امیری	بیژن امکانیان (مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی)	فیلم بلند سینمایی	– حضور در بخش نگاه نو Un Certain Regard شصت و هشتمین جشنواره کن ۲۰۱۵- برنده جایزهٔ «آینده نویدبخش»، جشنواره کن ۲۰۱۵ ۲۰۱۵ – برنده جایزهٔ راجر ایبرت، فستیوال فیلم شیکاگو ۲۰۱۵ – برنده جایزهٔ انجمن منتقدین فرانسه، فستیوال فیلم‌های مستقل بوردو ۲۰۱۵ – برنده جایزه دوربین کوچک طلایی برای بهترین فیلمبرداری فیلم سینمایی (مدیر فیلمبرداری فیلم ناهید: مرتضی قیدی)، فستیوال تخصصی فیلمبرداری ماناکی ۲۰۱۵ – جایزه بهترین کارگردانی، فستیوال فیلم براتیسلاوا ۲۰۱۵ – جایزه بهترین بازیگر مرد نوید محمدزاده، فستیوال فیلم براتیسلاوا ۲۰۱۵ – برنده جایزه خنجر طلایی بهترین فیلم خارجی زبان، فستیوال بین‌المللی فیلم مسقط، عمان ۲۰۱۵ – برنده بهترین فیلم اول جشنواره بین‌المللی فیلم دهوک، کردستان عراق ۲۰۱۵ برنده جایزه شیکای طلایی بهترین فیلم، فستیوال بین‌المللی فیلم نارا، ژاپن ۲۰۱۵ کاندید بهترین فیلم انجمن منتقدین فستیوال فیلم هامبورگ ۲۰۱۵ کاندید اسب برنزی بهترین فیلم، فستیوال فیلم استکهلم ۲۰۱۵ کاندید بهترین فیلمنامه آیدا پناهنده و ارسلان امیری از سی و سومین دوره جشنواره فیلم فجر، بخش نگاه نو، ۱۳۹۳ و …
۱۳۹۵	اسرافیل	آری	آری / ارسلان امیری	مستانه مهاجر		– منتخب فستیوال بین‌المللی فیلم لندن BFI London Film Festival در سال ۲۰۱۷- نامزد سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن هدیه تهرانی از سی و پنجمین دوره جشنواره فیلم فجر برای بازی در فیلم اسرافیل ۱۳۹۵ نامزد سیمرغ بلورین بهترین چهره پردازی سودابه خسروی از سی و پنجمین دوره جشنواره فیلم فجر ۱۳۹۵ نامزد سیمرغ بلورین بهترین عکاسی فیلم امید صالحی از سی و پنجمین دوره جشنواره فیلم فجر ۱۳۹۵ برنده جایزه FIFOG نقره ای بهترین فیلم، سیزدهمین فستیوال بین‌المللی فیلم‌های شرقی ژنو، سوییس، ۲۰۱۸. برنده New Talent Award (بهترین فیلم اول یا دوم)، ششمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم دهوک، اقلیم کردستان، ۲۰۱۸ برنده بهترین فیلمنامه آیدا پناهنده و ارسلان امیری، هفتمین جشن انجمن فیلمنامه نویسان سینمای ایران، ۱۳۹۶ کاندید جایزه اینگمار برگمان، فستیوال بین‌المللی فیلم گوتبرگ، سوئد، ۲۰۱۸ برنده جایزه NETPAC از فستیوال فیلم‌های فیلم‌های ایرانی استرالیا ۲۰۱۷ برنده جایزه بهتری فیلم، فستیوال CineIran در سال ۲۰۱۷ برنده جایزه بهترین تدوین برای هایده صفی یاری از فستیوال CineIran کاندید بهترین بازیگر زن هدیه تهرانی، فستیوال فیلم Sheed، دالاس، آمریکا ۲۰۱۷ کاندید بهترین بازیگر مرد پژمان بازغی، فستیوال فیلم Sheed، دالاس، آمریکا ۲۰۱۷ کاندید بهترین کارگردانی از فستیوال فیلم Sheed، دالاس، آمریکا ۲۰۱۷ برنده بهترین فیلم از نگاه تماشاگران، فستیوال فیلم Sheed، دالاس، آمریکا ۲۰۱۷ منتخب Asian Academy Awards هنگ کنگ ۲۰۱۷ منتخب فستیوال بین‌المللی فیلم داکا، بنگلادش ۲۰۱۸ منتخب فستیوال بین‌المللی فیلم گوتبرگ، سوئد ۲۰۱۸ منتخب فستیوال بین‌المللی فیلم دوبلین، ایرلند ۲۰۱۸ و…
۱۳۹۷	پاییز نیکایدوهاThe Nikaidos’ Fall	آری	آری / ارسلان امیری	Naomi Kawase(Japan & Hong Kong)	فیلم بلند سینمایی	– فیلم افتتاحیه پنجمین فستیوال بین‌المللی فیلم نارا، ژاپن ۲۰۱۸- منتخب چهل و سومین فستیوال بین‌المللی فیلم هنگ کنگ ۲۰۱۸ – آغاز اکران سراسری در کشور ژاپن از ژانویه ۲۰۱۹
۱۳۹۸–۱۳۹۹	تی تی	آری	آری/ ارسلان امیری	آری	فیلم بلند سینمایی	– منتخب سی و سومین فستیوال بین‌المللی فیلم توکیو ۲۰۲۰- نامزد سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه بطور مشترک با اسلان امیری از سی و نهمین جشنواره فیلم فجر ۱۳۹۹ – نامزد سیمرغ بلورین بهترین فیلمبرداری برای فرشاد محمدی از سی و نهمین جشنواره فیلم فجر ۱۳۹۹ – نامزد سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن برای علیرضا افکاری از سی و نهمین جشنواره فیلم فجر ۱۳۹۹ به دلیل حضور در فستیوال بین‌المللی فیلم توکیو در دو بخش بهترین فیلم و بهترین کارگردانی جشنواره سی و نهم فجر داوری نشد.