متولدین ۰۳ آذر سینما ، تئاتر و موسیقی؛ کیهان کَلهُر

به گزارش باکس افیس ایران: کیهان کَلهُر (زادهٔ ۳ آذر ۱۳۴۲) موسیقی‌دان ، آهنگ‌ساز و نوازندهٔ اهل ایران است.

ساز تخصصی کیهان کلهر کمانچه است و افزون بر آن تنبور، سه‌تار و شاه‌کمان نیز می‌نوازد. کلهر با هنرمندان نامی ایرانی همانند محمدرضا شجریان، شهرام ناظری، حسین علیزاده، علی‌اکبر مرادی، علیرضا افتخاری، ایرج بسطامی، همایون شجریان، مجید خلج و اعضای گروه دستان آهنگسازی و نوازندگی کرده‌است. او در زمینه آهنگسازی برای موسیقی متن فیلم هم فعالیت داشته‌است. همکاری هنری او با هنرمندان گوناگون از فرهنگ‌های دیگر از جمله اردال ارزنجان از ترکیه، شجاعت حسین خان از هند، یویوما از چین، ژائو ژیپینگ، عالیم قاسمف از جمهوری آذربایجان، بروکلین رایدر از آمریکا، ارکستر فیلارمونیک نیویورک، کوارتت کرونوس، و گروه سازهای بادی هلند، او را به هنرمندی بین‌المللی تبدیل کرده‌است.

کیهان کلهر با آلبوم‌های بی تو بسر نمی‌شود، فریاد، باران و فراتر از نقشه جغرافیا که در آن‌ها به‌عنوان آهنگ‌ساز و نوازنده نقش داشته نامزد جایزه گرمی شده‌است. در پنجاه و نهمین مراسم جایزه گرمی، کیهان کلهر به همراه گروه جاده ابریشم به رهبری یویوما توانستند با آلبوم “sing me home” موفق به کسب جایزه گرمی بهترین موسیقی جهانی شوند.

در چهارمین جشن سالانه موسیقی ما که در تاریخ ۲۵ آذر ۱۳۹۶ در تالار وحدت تهران برگزار شد، از کیهان کلهر به پاس یک عمر فعالیت هنری تقدیر به عمل آمد. او نخستین نوازندهٔ ایرانی است که برندهٔ جایزهٔ معتبر جهانی «وومکس» در سال ۲۰۱۹ شد. کیهان کلهر، جایزهٔ هنرمند برتر سال ۲۰۱۹ در فستیوال جهانی موسیقی وومکس را در تاریخ ۵ آبان ۱۳۹۸ در کشور فنلاند دریافت کرد. او این جایزه را به محمدرضا شجریان، که آن زمان در بستر بیماری بود، تقدیم کرد.

زندگی‌نامه و فعالیت هنری

کیهان کلهر در سال ۱۳۴۲ خورشیدی در خانواده‌ای کرد و موسیقی‌دوست در تهران چشم به جهان گشود. پدرش عباس حیدری کلهر کارمند عالی رتبهٔ وزارت کشاورزی و نوهٔ مهرعلی‌خان از خوانین ایل کلهر بود و مادرش اقدس نام داشت.

کیهان کلهر آموختن موسیقی را از پنج سالگی به صورت آزاد شروع کرد. دوازده ساله بود که فعّالیت حرفه‌ای موسیقی را آغاز کرد. در سال‌های تحصیل کیهان در دورهٔ اول دبیرستان، خانوادهٔ کلهر بار دیگر به کرمانشاه مراجعت کردند و به همین دلیل کیهان و کامران فعالیت خود را با ارکستر رادیو تلویزیون کرمانشاه ادامه دادند و در مدت کوتاهی مورد توجه استادان موسیقی کرمانشاه قرار گرفتند. خانوادهٔ کلهر در سال‌های انقلاب و آغاز جنگ مقیم کرمانشاه بودند، اما در سالیان ابتدای جنگ ایران و عراق بار دیگر به تهران مهاجرت کرده و فعالیت‌های موسیقی کیهان و کامران نیز در تهران پی گرفته شد.

کیهان کلهر در این دوران مدتی کوتاه با گروه شیدا در مرکز هنری «چاووش» همکار بود. اما پس از مدتی کیهان در سن هفده سالگی به ایتالیا رفت و سپس برای ادامه تحصیل راهی کانادا شد و در رشتهٔ آهنگسازی از دانشگاه کارلتون اتاوا با درجهٔ کارشناسی ارشد آهنگسازی فارغ‌التحصیل شد. اقامت کیهان کلهر در کانادا ۸ سال به طول انجامید و تا سال ۱۳۷۳ ادامه داشت. در این مدت کامران کلهر فعالیت خود را با گروه موسیقی کامکار ادامه داد. با این حال در سال‌های آخر جنگ که نیروی هوایی ارتش بعث عراق شهر تهران را چندین بار مورد بمب‌باران قرار دادند، خانهٔ پدری او در تهران مورد اصابت موشک قرار گرفته و پدر، مادر و برادر کیهان کلهر کشته شدند.

کیهان چند سال پس از این ماجرا و در سال ۱۳۷۳ به ایران بازگشت و در تهران ساکن شد. او در آن شهر در زمینهٔ موسیقی فعّالیت کرد و در چند برنامهٔ تلویزیونی نیز به همراه علیرضا افتخاری موسیقی اجرا کرد. با این حال در سال ۱۳۷۴ بار دیگر به کانادا بازگشت تا تحصیلات خود را در مقطع دکترا ادامه بدهد. او در کانادا با محمدرضا شجریان و شهرام ناظری همکاری کرد و در چند کنسرت آن‌ها در خارج از کشور اجرا کرد.

کیهان کلهر در چند سخنرانی و مصاحبه مجموعه جاده ابریشم انگیزه و الگو خود را در نوازندگی کمانچه استاد علی اصغر بهاری نام برده‌است. او برای شناساندن موسیقی ایرانی به غیر ایرانی‌ها تلاش بسیاری کرده‌است، همکاری وی با هنرمندان هندی از جمله «شجاعت حسین خان» (غزل) یا با کوارتت کرونوس (Kronos Quartet) (جاده ابریشم)، یویوما، ارکستر فیلارمونیک نیویورک و رامبراندت تریو (گروه موسیقی هلندی)، وی را به هنرمندی جهانی تبدیل کرده‌است و شنوندگان زیادی در بین غیرایرانی‌ها دارد. او معتقد است: «موزیسین، موسیقی‌دان یا موسیقی‌شناس باید به ریاضیات، تاریخ و ادبیات آشنا باشد.»

وی مدت‌ها عضو گروه دستان بود و در کنسرت‌های این گروه به همراه شهرام ناظری می‌نواخت. از میان این آثار می‌توان به سفر به دیگر سو اشاره کرد. پس از جدایی از گروه دستان و آغاز فعالیت‌های مستقل با موسیقیدانهای خارجی، با همکاری استادان موسیقی سنتی ایران محمد رضا شجریان و حسین علیزاده آثاری را پدیدآورد که شامل شش آلبوم زمستان است، بی تو بسر نمی‌شود، فریاد، ساز خاموش، شب، سکوت، کویر و سرود مهر می‌شوند. وی در این سال‌ها با تعدادی از نوازندگان همچون اردال ارزنجان و تومانی دایاباته هم‌نوازی داشته. هم‌چنین به عنوان نوازنده در گروه راه ابریشم که یویوما ویولون‌سل‌نواز چینی-آمریکایی به راه انداخته حضور دارد. این گروه در دوازده فوریهٔ ۲۰۱۷ برندهٔ جایزهٔ گرمی شد.

کنسرت‌ها

وی همراه با نوازندهٔ باغلامای ترکیه، اردال ارزنجان کنسرت‌هایی را هم در مناطق مختلف جهان در حال اجرا دارد و آلبومی نیز با این نوازنده کرد به نام The Wind در شرکت ECM ارائه کرده‌است. کلهر همچنین در ژانویه سال ۲۰۰۸ میلادی کنسرتی را به همراه کوارت زهی بروکلین رایدر در شهر نیویورک به روی صحنه برد که در آن قطعاتی از آلبوم شهر خاموش نواخته شد.

در فروردین ۱۳۹۸ کنسرت‌های «شهر خاموش» به همراه کوارتت «مینیاتور» در تالار وحدت تهران برگزار شد.

شایعه بازداشت

بنا به اعلام رسانه‌ها کیهان کلهر روز پنجشنبه ۱۹ شهریور ۱۳۸۸، در حالی‌که از فرودگاه امام خمینی تهران، ایران را به مقصد فرانسه برای اجرای برنامه ترک می‌کرد، بازداشت شد. مسئولان پرواز علت این دستگیری چند ساعته را نقص در گذرنامه عنوان کردند. روز بعد حمیدرضا نوربخش که برای بدرقهٔ کلهر به فرودگاه رفته بود در مصاحبه‌ای نگهداری چند ساعتهٔ وی را تأیید اما بازداشت را شایعه عنوان کرد.

لغو کنسرت و تصمیم به عدم برگزاری کنسرت در ایران

در خرداد ۱۳۹۴ و به دنبال ممانعت ادارهٔ اماکن نیروی انتظامی از برگزاری کنسرت مشترک کلهر و گروه بروکلین رایدر، کلهر اعلام کرد که دیگر در ایران اجرایی نخواهد کرد. وی تأکید کرد که تا زمانی که فرهنگ و هنر ایران گروگان زورگیری و زورآزمایی جناح‌های سیاسی است و خط مشی مشخصی برای این‌گونه فعالیت‌ها تعریف و اجرا نشده، از انجام هرگونه فعالیت در ایران خودداری خواهد کرد. وی در سال ۱۳۹۵ به برگزاری کنسرت‌هایش در ایران ادامه داد.

آثار

• شب‌های فیروزه‌ای نیشابور به همراه یویوما و دیگر اعضا پروژه راه ابریشم

جوایز و افتخارات

• جایزهٔ گرمیِ «بهترین آلبوم جهانی سال» به گروه کیهان کلهر اهدا شد.
• جایزهٔ فعالیت هنری انسان‌دوستانهٔ آیزاک اشترن، به خاطر کمک به بشریت و مسائل انسانی از طریق موسیقی، در مسابقهٔ بین‌المللی ویولن ایزاک اشترن شانگهای، ۲۰۱۸.
• برندهٔ جایزهٔ جهانی «وومکس» ۲۰۱۹. همایش موسیقی ملل وومکس دربارهٔ دلیل انتخاب کیهان کلهر، نوآوری و چیره‌دستی در نوازندگی و معرفی پیام موسیقی سنتی ایران به جهان را ذکر کرده‌است.
• در ماه اوت سال ۲۰۱۹ آلبوم «هنوز پاییز است» محصول مشترک کیهان کلهر با گروه رامبرانت تریو از نگاه مجلهٔ سانگ‌لاینز جزو ۱۰ آلبوم برتر سال ۲۰۱۹ قرار گرفت.
• برندهٔ جایزهٔ بیتا در سال ۲۰۱۹
• برندهٔ جایزهٔ گلوبال فست در سال ۲۰۲۰ در بخش هنرمند سال