به گزارش باکس افیس ایران: کارگردان مستند «عملیات دماوند» که به حمله ایران در دوران پهلوی به عمان می‌پردازد، به ارائه توضیحاتی درباره این مستند پرداخت.
امیرحسین صالحی پژوهشگر و نویسنده مستند عملیات «دماوند» درباره این مستند گفت: خیلی از افراد شاید اسم ظفار را از قول پدر یا پدربزرگ‌هایشان شنیده‌اند، این نام به گوششان خورده باشد و از لابه‌لای خاطرات بچگی‌ها یا جوانی‌هایشان فهمیده باشند که شاه ایران چند سال قبل از انقلاب در یک کشور دیگر جنگیده و کم‌کم برایشان سؤال شده باشد که اصلاً این جنگ برای چه چیزی بوده است؟ برای چه چیزی آنجا پدرانشان یا پدربزرگ‌هایشان جنگیدند و دستاورد این جنگ چه بوده است؟ قصه جنگ ظفار پر از پستی و بلندی‌هایی هست که باید طی کنیم تا بالاخره به جواب سوال‌هایمان برسیم. این جنگ خارج از ایران و در یکی از کشورهای حاشیه‌ای خلیج‌فارس به نام عمان رخ‌داده است.
وی افزود: کشور عمان در جنوب شرق شبه‌جزیره عربستان قرار گرفته است که به چهار استان (ظفار، مسقط، المسندم و بریمی) تقسیم می‌شود. این کشور از نظر ساختار اجتماعی دارای بافت قبیله‌ای است و اکثریت مردم پیرو مذهب اباضیه و تعدادی هم اهل تسنن هستند. در قرن هفدهم این کشور به دلیل موقعیت استراتژیک مورد توجه بریتانیا قرار گرفت و آن‌ها در مسقط حکومتی وابسته تشکیل دادند. در اوایل قرن بیستم انگلستان با کسب امتیاز نفت در آن کشور و بهره‌برداری از آن به تقویت حاکمان مسقط پرداختند. استان ظفار که در جنوب غربی قرارگرفته، به‌صورت نواری ساحلی به طول ۳۷۰ کیلومتر و ازنظر طبیعی به دو منطقه کاملاً متضاد و متمایز تقسیم شده و می‌شود که شمال آن بیابان و جنوب آن دارای جنگل‌های سرسبز و انبوه است.
این نویسنده توضیح داد: اکثریت مردم این منطقه دارای مذهب تسنن و به زبان خاصی تکلم می‌کنند. در اوایل قرن بیستم با واگذاری امتیاز نفت به انگلیس و بهره‌برداری از منابع نفتی حضور انگلیسی‌ها بیشتر شد. حاکم مسقط، سعید بن تیمور (۷۰ – ۱۹۳۲ م) با بهره‌گیری از شرایط جدید، فشارهای سیاسی و اقتصادی بر مردم منطقه ظفار وارد کرد. آن‌ها برای رهایی از چنین شرایطی با تأثیرپذیری از رهبران خود که بیشتر در بیرون مرزهای این کشور و تحت تأثیر اندیشه‌های سوسیالیستی و بهره‌گیری از شرایط خاص اعراب‌در منطقه ظفار با حمایت قدرت‌های بزرگ جنبش اجتماعی شکل دادند که تداوم آن توازن قدرت را در خاورمیانه به هم می‌زد. این جنبش با دخالت نظامی ایران در دوره حکومت شاه سرکوب شد.
وی مطرح کرد: ایران همواره با همسایگانش روابطی حسنه و مناسب داشته است اما در دوره قاجار روابط سیاسی و تجاری با عمان به انحطاط گرایید، با ورود اروپاییان به خلیج‌فارس اوضاع این منطقه دستخوش تغییرات جدی و بنیادین شد و انگلیسی‌ها با حضور مستمر و طولانی در این منطقه برای امنیت راه دریایی به هند و پس از آن اکتشاف و استخراج نفت، حفاظت از این منطقه را با امنیت ملی خود مرتبط می‌دانستند. شاه ایران که با حمایت غرب برای تداوم جریان نفت در رأس قدرت تثبیت‌شده بود بخشی از حلقه زنجیره‌ای دفاعی غرب را تشکیل می‌داد و ایالات‌متحده عامل اصلی تعیین‌کننده سیاست خارجی کشور بود. شاه ایران در داخل با سرکوب مخالفان توانسته بود ثبات و امنیت را تأمین کند و با کمک آمریکایی‌ها ساختار نظامی کشور را متحول کند.
صالحی عنوان کرد: آن‌ها پیشرفته‌ترین تجهیزات نظامی را در اختیارش قراردادند و مستشاران آن‌ها در ساختار اداری و نظامی حضور داشتند. او برای رفع نگرانی داخلی‌اش با ورود به پیمان‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای با غرب امنیت حکومت خود را تضمین کرد. شاه ایران با عضویت در پیمان بغداد، سنتو و پس از آن انعقاد قرارداد سری نظامی با ایالات‌متحده مدعی بود چنانچه از سوی شوروی مورد تجاوز قرار بگیرد مورد حمایت قرار خواهد گرفت و بر اساس این قراردادها به توسعه اهداف منطقه‌ای پرداخت.
وی اظهار کرد: دولتمردان بریتانیا در اواخر دهه شصت میلادی بر اساس استراتژی شرق سوئز، تصمیم خود را مبنی بر خروج نیروهای نظامی‌شان از کانال سوئز، خلیج‌فارس و اقیانوس هند بیان کردند. سیاستمداران ایالات‌متحده برای حفظ و امنیت منافع استراتژیک غرب و جلوگیری از خلأ قدرت که ممکن است در منطقه باعث گسترش نفوذ کمونیسم شود راهبرد دکترین نیکسون را مدنظر قرار دادند. بر اساس آن، آمریکاییان از حضور نظامی خودداری می‌کردند و برای حفظ نظم و امنیت از کشورهای متحد به آن‌ها کمک‌های مالی و تسلیحاتی می‌کردند.
این نویسنده توضیح داد: مستند «عملیات دماوند» با خبرنگار روزنامه کیهان همراه شده است تا داستان دستگیری‌اش را به تصویر بکشد؛ داستانی که دکترین نیکسون را به‌صورت واقعی‌تر برای ما ملموس می‌کند. این خبرنگار که سال ۵۴ و هم‌زمان با کنسرت گوگوش در ظفار حضور دارد؛ از تصاویری حرف می‌زند که با چشمان خودش آن‌ها را دیده است.
صالحی گفت: مستند «عملیات دماوند» در واقع بررسی فراز و نشیب‌های رابطه ایران و عمان در دوره پهلوی دوم و به‌ویژه در دهه پنجاه شمسی است.
این مستند تلاش دارد به بررسی دکترین نیکسون در منطقه غرب آسیا بپردازد و ناگفته‌هایی از رابطه ایران و آمریکا و عمان را در دهه چهل و پنجاه شمسی بازگو کند.
بدون دیدگاه